Echt luisteren is lastig: we willen té veel geven

6 valkuilen die je kunt omzeilen om zo dichterbij te komen, juist nu. 

We overschatten ons luistervermogen schromelijk. Dat is o.a. de conclusie van Kate Murphy in haar boek You’re not listening”. Zelfs als we welwillend en betrokken zijn, gaan we- onbewust- constant in de fout. We willen té graag nuttig zijn en de ander helpen met onze ervaring. Terwijl luisteren, wetenschappelijk  bewezen, leidt tot betere relaties, zowel met onze partner en vrienden, als ook met collega’s  en klanten.  Echt luisteren kun je ook op 1,5 meter afstand, en zo toch heel dichtbij komen. Dus juist nu belangrijk om onze luistervaardigheden te vergroten. Hieronder een korte cursus ‘Empathisch  luisteren’. 

Al dat adviseren en opmonteren slaat het gesprek plat 
Luisteren, het lijkt simpel, maar het blijkt een klus om onze impulsen niet de overhand te geven en nuttiger te willen zijn. Als luisteraar heb je mogelijk het gevoel dat je maar weinig toevoegt. Terwijl het voor de  verteller aanvoelt als een oase, waarin je je gehoord voelt en rustig zaken op een rijtje kunt zetten, weet ik ook uit eigen ervaring. We zijn geneigd te adviseren en de ander te vertellen dat het allemaal wel mee zal vallen. We hoeven al dat adviseren en opmonteren ook niet helemaal te schrappen uit ons repertoire. Maar het mag veel minder. Als je je bewust bent van wat er gebeurt, zie je opeens hoe al dat adviseren, sussen en uitleggen, een gesprek plat slaat. 

Hier de 6 meest voorkomende valkuilen.

1. We geven advies. 
Misschien maken we ons hieraan wel het meest schuldig. Goedbedoeld zeggen we dingen als: 
• Als ik jou was, zou ik gewoon zeggen..
• Je zou dat boek eens moeten lezen, dat zou je echt verder helpen.

2. We sussen en monteren op.
• Nou, dat zie je misschien te somber in. 
• Ik denk dat je dat best wel kunt, je bent een sterke vrouw.

3. We komen met ons eigen verhaal. 
• Ach, ja joh. Ik herken het helemaal. Toen ik ontslagen werd had ik ook…

4. We leggen uit.
• Dat moet je zo niet zien..
• Waar het volgens mij in essentie om gaat..

5. We vullen de stilte te snel in. 
  Een goed gesprek vergt dat je soms even over zaken mag nadenken. We vervallen snel in oppervlakkigheid, als we stiltes invullen. 

6. We gaan in discussie.
Zeker als we ons aangevallen voelen, is het lastig om echt te luisteren. We willen al snel zaken rechtzetten. Het vergt veel beheersing om de ander te horen en te onderzoeken waar het de ander om gaat. 
• Nou ja, zeg, alsof ik de enige ben die rommel maakt..

Wat is het eigenlijk wél?

Empathisch luisteren is het erkennen van de gevoelens en behoeften van de ander. Niets meer en niets  minder. Je hoeft het niet allemaal te begrijpen of in te voelen,  of  het er mee eens te zijn. In twee stappen: 

1. Op zoek gaan naar het gevoel. 
• Door goed te luisteren en vragen te stellen als: ‘Ik heb het idee dat het voor jou vooral heel frustrerend is dat jij verantwoordelijk bent voor alle boodschappen, klopt dat?”
• Er soms ook naar te raden: “Ben je soms bezorgd?”

2. De achterliggende behoefte te checken.
• Door een vraag te stellen als: “Wat is vooral belangrijk voor jou?” of ‘Wat zou het je opleveren als je het wel voor elkaar kreeg je verhaal te doen in de groep?”

Dan krijgen we antwoorden die betrekking hebben op wat ons echt raakt, over behoeftes als : gelijkwaardigheid of kunnen laten zien waar je voor staat .

Je voelt het als je de zaken juist hebt verwoord. Als de ander je een volmondig “ja” geeft, heb je het goed verwoord. Anders moet je nog even verder op zoek: “Misschien was het niet jouw behoefte om te kunnen laten zien waar je voor staat, maar toch iets anders..? (wacht hier even, misschien vult degene het zelf in en raad anders: ” Wellicht jouw verlangen om eerlijk behandeld te worden? 

Hoe echt luisteren de band versterkt
Ook als we geleerd hebben belangstelling te tonen naar anderen, gaan we nog regelmatig de fout is. Vaak juist omdat we het te goed willen doen, teveel van onszelf geven én te snel willen gaan. Maar echt aansluiten bij de ander, proberen te verwoorden waar het de ander om gaat in de vorm van hypothese (met een vraagteken erachter dus): dát is pas hard werken. Het vergt geduld en het inhouden van ons eigen oordeel. Hoe goed het werkt, merk je vooral als je zelf iemand treft die echt kan luisteren. Opeens kom je tot betere inzichten, verdwijnt irritatie gemakkelijk;  wordt jullie band versterkt en kom je dichtbij elkaar. Ook op 1,5 meter afstand.

Over welke gevoelens hebben we het eigenlijk en hoe kunnen we die vertalen naar behoeften? 

Om de ander goed te kunnen horen, is het fijn als je zelf een lekker uitgebreid repertoire hebt om gevoelens en behoeften te benoemen. Vaak benoemen we ideeën en denken dat dat  gevoelens zijn: “Wat is voel is dat het gewoon een rotstreek is, wat ze heeft gedaan’. Het gaat altijd om varianten van Bang, Boos, Blij en Verdrietig (en bezield, wat ik wel een mooie aanvulling vind), door mee op zoek te gaan waar het werkelijk om gaat, kun je de ander helpen.. 

Tijdens de training van Hester Macrander in Verbindende Communicatie voor mediation werden de volgende gevoelens benoemd: 
Boos: geïmiteerd, gefrustreerd, machteloos, razend, koud, onverschillig
Bang: ongemakkelijk, onzeker, bezorgd, verward, schuldig
Bedroeft: verdrietig, hulpeloos, alleen, verslagen
Blij: tevreden, opgelucht, vrolijk, warm, teder
Bezield: nieuwsgierig, enthousiast, trots, energiek, liefdevol

Die gevoelens staan op hun beurt voor behoeften die je kunt hebben. De vertaalslag daarnaar is vaak best even zoeken. Het is betreft een uitgebreide versie van de Pyramide van Maslow.

1. Basisgevoelens: voedsel en drinken, veiligheid fysiek, slaap, aanraking
2. Veiligheid: emotionele veiligheid, eigenwaarde, erbij horen
3. Vrede: rust, harmonie, rechtvaardigheid
4. Verbinding: vertrouwen, respect, empathie, betrokkenheid, gemeenschappelijkheid, gezien worden
5. Vrijheid: autonomie, zelfexpressie, verantwoordelijkheid, vrijheid, echtheid
6. Vervulling: plezier, spelen, schoonheid, inzicht, rouwen, perspectief
Je kunt daarvoor vragen gebruiken als: 
‘Wat is belangrijk voor je?”
“Klopt het dat het voor jou vooral gaat om..?”
“Dus…? (geef terug met vraagteken)