Assertiever op je werk in 5 stappen

Duurzaam met jezelf omgaan

• Je manager maant je aan tot spoed bij een opdracht, je zucht en mompelt iets van: “Het is heel druk, maar ik ga mijn best doen”. Maar alles in je zegt: “Nee!”
• Je zit in een overleg en hoort hoe collega’s helemaal de verkeerde conclusie trekken, maar je houdt je mond.
• Je baalt van de onvolledige dossiers die een collega achterlaat; je bespreekt met andere collega’s hoe irritant dat is.
• Je hoort dat er een vacature komt op de afdeling; je wilt er graag voor in aanmerking komen, maar wacht (vergeefs) tot je gevraagd wordt.

Herkenbaar? We spreken, kortom, lang niet altijd uit wat we denken. We ergeren ons, piekeren, hopen, mopperen erover tegen anderen of fronzen subtiel onze wenkbrauwen. Maar dat ziet dan weer niemand. We proberen, kortom, in bepaalde situaties niet echt uit of we invloed kunnen uitoefenen. Terwijl dat ons waarschijnlijk in andere situaties wel lukt. Hieronder in vijf stappen jouw persoonlijke plan om jezelf te ‘ontremmen’ en vaker assertief te handelen in situaties die voor jou lastig zijn.

1. Motiveer jezelf: zie wat je mist en hoe je jezelf in de maling neemt
Het is goed eens stil te staan bij wat het je kost om niet assertief genoeg te zijn. Daardoor kun je jezelf motiveren om te experimenteren. Maar het is ook belangrijk jezelf niet te veroordelen en mild te kijken naar je geworstel.

Laten zien wat je wilt, vergroot de kans dat je het krijgt. Natuurlijk is er geen garantie dat we zaken kunnen veranderen, maar vaak remmen we al voordat we gas hebben gegeven. Wetenschappers zien een belangrijke oorzaak van een gebrek aan assertiviteit in de manier waarop we opgevoed zijn: we leren om niet lastig te zijn en verleren wellicht om te luisteren naar onze eigen behoeften. Via straf en beloning leren we wat goed is. Misschien hebben we soms wel te goed geleerd om braaf te zijn en voelen we ons snel (weer) machteloos.

Het is goed om stil te staan bij wat je er (veelal ongemerkt) door mist. Zo boet je in aan vrije tijd en gaan interessante klussen aan je neus voorbij omdat je dingen doet die je helemaal niet wilt doen. Die anderen wellicht wel graag zouden willen overnemen. Je mist kansen, als je gelooft dat ze jou wel vragen als ze je goed genoeg zouden vinden. Je gunt anderen jouw inzichten niet als je je mond houdt wanneer je ziet dat iets misloopt. En uiteindelijk slijten we sneller door negatieve emoties als piekeren en frustratie. Vaak zijn we stiekem zegeltjes aan het plakken. Zo lopen we de kans opeens uit te vallen tegen een willekeurige collega of een kind. Gewoon omdat het zegelboekje vol was.

Het is ook goed om alert te zijn op smoezen waarmee we onrustige gedachten de kop indrukken. We zeggen tegen onszelf dingen als: ‘het maakt toch niet uit of ik er nu wat van zeg’, of ‘Ik doe mijn mond wel open als ik echt iets te melden heb’. Dat geeft ons op korte termijn rust. Maar op de langere termijn weten te weinig mensen wat we willen en kunnen en wordt er steeds gemakkelijker over onze behoeften heen gewalst.

Opdracht: sta eens stil bij wat het jou zou opleveren als je in bepaalde situaties assertiever zou zijn. En sta ook eens stil bij wat jij tegen jezelf zegt om niet in actie te hoeven komen. Klopt dat wat je hier denkt? Helpt het je verder om zo te denken?

2. Krijg de vinger erachter hoe het voor jou werkt
In sommige situaties voel je je waarschijnlijk vrij en ben je assertief. Tegen je vriend of je zus kun je alles zeggen. Maar in bepaalde situaties in contact met sommige mensen reageer je sub-assertief. Dat wil zeggen: zeg je niet wat je wilt. Krijg dat scherper door eens echt stil te staan bij de volgende vragen:
• Wanneer heb jij het meeste last van een gebrek aan assertiviteit? In welke situaties en/of in contact met welke mensen?
• Hoe ziet dat eruit: geef je te snel toe? Houd je je stil? Vermijd je het conflict?
• Hoe heb je er last van? Wat is het negatieve gevolg van je gedrag?
• Wat win je door je zo te gedragen als je doet?
• Hoe rem je jezelf af? Waar ben je bang voor? Wat zei je in het verleden mogelijk tegen jezelf opdat je niet hoefde te handelen?
• In welke situaties zou je het liefst meer assertief willen zijn? Waarom zijn deze situaties zo van belang voor je?

3. Oefen in het klein en trek de juiste conclusies
Mogelijk heb je in het verleden niet zoveel ervaring opgedaan met assertief gedrag in bepaalde situaties. Dan is het goed zo snel mogelijk wat haalbaars uit te proberen. Trek niet te snel de conclusie dat je er niet geschikt voor bent. Je bent aan het leren en de anderen moeten ook aan jouw nieuwe gedrag wennen.

Neem als basisregel mee: het kenmerk van een assertieve reactie is dat je voor jezelf spreekt: ik vind, ik wil.
’Ik vind het niet fijn dat ik zo vaak gestoord wordt in mijn werk met vragen van jou. Ik wil best graag meedenken, maar zou willen dat je eerst zelf nog wat langer probeert het op te lossen.’

Als je ontdekt dat je te weinig hebt geoefend probeer het dan in andere kleine dagelijkse situaties. Je oefent ook al heel nuttig door in een restaurant aan te geven dat je omelet te koud is opgediend. Of dat iemand voordringt bij de kassa.

4. Reageer op het juiste niveau en voorkom een welles-nietes
In de communicatie maken we het onderscheid tussen inhouds- en relationeel niveau. De woorden vormen de inhoud, maar de manier waarop ze worden uitgesproken zijn minstens zo bepalend. Toon, intonatie, gezichtsuitdrukking: het bepaalt allemaal wat de boodschap bij je oproept. Het zegt iets over jullie relatie.

In je pogingen om assertiever te worden, kan dat soms verwarrend zijn en kun je opeens in een gekke welles-nietes discussie terecht komen. Het is belangrijk om op het juiste niveau te reageren. Een voorbeeld:

Je manager zegt: “Doe jij nog even die offerte vandaag de deur uit?”

Een reactie op inhoudelijk niveau zou kunnen zijn: “Nou dat gaat me niet lukken, daarvoor heb ik het te druk.”
Met als gevolg dat jullie mogelijk in discussie raken over jouw drukte: “Hoezo te druk? Het kost je maximaal een kwartiertje.“

In de welles-nietes discussie die dan ontstaat, kun jij dan weer roepen dat het sowieso echt langer duurt. Maar eigenlijk stoor je je eraan dat je manager zo tegen je praat en zo weinig begrip heeft voor jouw drukte.

Een reactie op het juiste relationele niveau zou dus zijn: “Ik vind het niet prettig dat je me dit zo langs neus en lippen door vraagt. Ik zou willen dat je meer rekening houdt met mijn planning en meer begrip hebt voor de drukte die ik nu ervaar door de ziekte van Tim.”

5. Leer jezelf verzoeken te weigeren
Het is voor veel mensen lastig om “nee” te zeggen op een verzoek. Misschien ben je bang voor de consequenties: dat de ander boos wordt of verdrietig. Maar vaak leidt meer eerlijkheid tot een goede dialoog over jullie beider belangen.

Niet assertieve manieren van “nee ”zeggen zijn bijvoorbeeld:
• Als je een excuus verzint
• Ja zegt, maar nee doet
• De reden van je weigering buiten jezelf plaatst

Leer jezelf een manier aan om helder te zijn:
• Zeg nee
• Geef jouw reden
• Geef (maar alleen als je dat ook echt wilt) een alternatief

“Nee, ik kan de offerte vandaag niet uitdoen. Ik ben bezig om dit rapport klaar te maken, dat ook haast heeft. Als we het morgen kunnen mailen, kan ik het dan doen.”

Leer ook van je ervaringen. Sta stil bij waar je bang voor was en bij wat het uiteindelijke effect is. Dat valt namelijk vaak erg mee.

Conclusie
Als je laat zien wat je wilt, is de kans groter dat je het krijgt. We zijn geremd, vaak omdat we ontwend zijn voor onszelf op te komen in lastige situaties. Of omdat we liever willen voorkomen dat er een conflict ontstaat. Feit is echter dat de ander geen idee heeft van onze wensen en we daardoor gemakkelijk verder in het nauw kunnen komen. Zoals met veel zaken, is het van belang dat je bewust blijft oefenen. Ziet hoe jij daarmee steeds beter in sturen wordt en de anderen beter weten wat ze aan je hebben. Of je nu tegen je collega zegt dat je graag wilt dat hij de dossiers wat beter achterlaat, of je manager aanspreekt op de toon die hij/zij gebruikt: het helpt je om duurzaam met jezelf om te gaan. Balen van je werk of zelfs burn-out raken is ook zelden het gevolg van een situatie, vaak betreft het allerlei kleinere situaties. Minder te hoeven slikken en piekeren, helpt jou duurzaam voor jezelf te zorgen.