Wat te doen als de organisatie te zwaar op jou leunt?

Ofwel: voor jezelf zorgen als je geleerd hebt je schouders eronder te zetten (altijd).
Met personeelstekorten in de zorg, het onderwijs, de politie, maar in nog veel meer ‘gewone’ organisaties, wordt er veel druk op medewerkers uitgeoefend. Sturen op jouw belang is lastig met zoveel organisatiedruk. Bovendien vergt het iets dat velen, juist de helpers, nooit geleerd hebben. Hoe voorkom je dat je onder de druk bezwijkt en uitvalt? Of, net zo belangrijk, dat je weliswaar niet echt ziek wordt, maar wel gebrek aan plezier ervaart, vermoeid en/of somber wordt en steeds maar niet toekomt aan je eigen ontwikkeling?

Onzichtbare behoeften
Voorbeelden van een hoge werkdruk zijn er genoeg: zij-instromers in het onderwijs die al direct voor de klas komen te staan. Junioren bij de politie die samen met een andere junior naar een ernstig ongeluk moeten gaan omdat er geen ervaren agenten beschikbaar zijn. Verpleegkundigen die nauwelijks tijd krijgen om bij te komen door de grote druk op de IC’s. Maar in mijn praktijk zie ik ook mensen die op een IT-afdeling werken of op sales, die een te grote verantwoordelijkheid dragen en die daardoor zo zwaar is, dat ze het nog maar nét volhouden. Als je behulpzaam bent en over veel verantwoordelijkheidsgevoel beschikt is dat geweldig. Maar dan heb je ook een omgeving nodig die je helpt je grenzen te bewaken. En dat is lastig: want behalve dat de organisatie als geheel erbij gebaat is als jij gewoon doet wat er gedaan moet worden, is jouw nood vaak ook niet zo zichtbaar.

Lees ook: Wie mag er doorgroeien naar die schaarse medior- of seniorpositie?

Opeens verdwijnen via de achterdeur
In veel beroepen is het inmiddels een probleem geworden: al die mensen die uitvallen door ziekte of via de achterdeur verdwijnen. Waardoor de nood alleen nog maar groter wordt. Wat is er aan de hand waardoor we geen grip krijgen op dit proces? Er is mogelijk weinig ruimte voor overleg over behoeften, maar misschien spelen er meer factoren. Het is goed om bij jezelf te onderzoeken of er factoren zijn die het lastig maken voor jou om voor jezelf te zorgen.

Een aantal mogelijke factoren op een rij:
• Je bent zichtbaar nodig, als jij het niet doet ontstaat er een probleem
• Je krijgt veel vertrouwen en dat streelt ook wel
• Je wilt je collega’s niet zwaarder belasten
• Je bent goed in wat je doet en dat is ook prettig
• Je ziet dat anderen het nog zwaarder hebben
• Iedereen om je heen werkt hard en gaat over zijn grenzen
• Ik moet niet lastig zijn, want ik mag mijn baan niet verliezen (geen idee wat ik anders nog kan)
• Je denkt: “Nog even en dan wordt het beter.” Maar dat gebeurt dan maar niet.
• Je bent opgevoed met bepaalde normen en waarden die klinken als: “niet te snel piepen, gewoon je schouders eronder zetten” en “”je laat je collega’s niet in de steek.”

Een combinatie van dat bevredigende gevoel van nuttigheid, de druk vanuit de organisatie (samenleving) en je eigen normen, die je vaak al van huis uit hebt meegekregen, zorgen vaak voor een rem om behoeften te bespreken.

Doorgaan totdat de dokter zegt dat het niet meer kan
Het systeem werkt dus in de hand dat je doorgaat totdat je ziek wordt. Dan is er een arts die bevestigt dat je rust nodig hebt en hoef je geen lastige gesprekken meer te voeren over jouw behoeften. Gesprekken met je collega’s en manager, maar misschien wel even lastig: gesprekken met jezelf. Ook lastig, je weet vaak niet of je zo nog even door kunt gaan of dat je bijna overspannen bent. Je weet ook vaak niet of er niet bijna veranderingen in werkdruk aan zullen komen. Dus denk je: “Trek ik niet te vroeg aan de bel? Zou ik niet nog even moeten doorzetten?”. En toch is dat tijdig aan de bel trekken en zoeken naar oplossingen juist datgene wat kan helpen dat je overeind blijft.

Rol werkgevers
Veel werkgever willen vaak wel helpen, maar zien ook weinig mogelijkheden. Zo las ik een artikel voor verpleegkundigen die werden aangespoord aan zelfzorg te doen via een mentale reset van drie minuten. Kortom, in de hoop dat iets heel kleins, dat het systeem niet verstoort, genoeg zal zijn om iedereen overeind te houden. Voor iedereen die niet overspannen is, maar gewoon door alle druk minder werkplezier ervaart, onderzoek of er iets te manoeuvreren valt. Door toch wat vrije dagen op te nemen, ook al komt het niet uit, door wel aan te geven dat je iets echt niet wilt, door net wat minder sociaal te zijn, door aan te sturen op projecten naast het dagelijks werk, door je vrije tijd fijner te maken.

Op tijd lastig zijn, óók voor de organisatie
Hoe te ontsnappen uit de negatieve spiraal van doorgaan totdat je echt uitvalt? Een vraag voor politiek en werkgevers, maar ook voor jezelf. Omdat het ook zonde is om niet te doen waar je goed in bent, je opleiding niet meer te benutten. Met elkaar de schouders eronder kan super bevredigend zijn, onder bepaalde voorwaarden. Onder andere dat er een einddoel in zicht is, dat je niet opnieuw weer direct volle bak aan het volgende moet beginnen. Assertiviteit is natuurlijk ook een kwestie van zorgen voor je eigen duurzaamheid, voor jouw eigen levensplezier. Als dat nog te veel haaks staat op jouw eigen normen: doe het dan ook voor de organisatie. Die misschien niet altijd handelt naar het duurzame belang, maar er zeker meer aan heeft als jij op tijd lastig bent en niet opeens via de achterdeur verdwijnt.