13-01-2022

Verveeld, overprikkeld of gedoe met je baas: ben jij soms hoogbegaafd?

Lees verder

Verveeld, overprikkeld of gedoe met je baas: ben jij soms hoogbegaafd?

Zorg dat je een bore-out of burn-out voorkomt

Regelmatig spreek ik cliënten die zijn gaan twijfelen aan hun capaciteiten, omdat ze maar niet goed kunnen aarden in een organisatie. Ze zijn telkens weer uitgekeken op hun werk, voelen zich belemmerd door hun manager, of zijn doodmoe door alle prikkels. In een aantal gevallen blijkt bij nader onderzoek dat ze hoogbegaafd zijn zonder dat zelf te weten. Succesvol zijn in je werk vergt, misschien verrassend, juist meer aandacht dan gemiddeld. In dit artikel kun je checken of hoogbegaafdheid misschien op jou van toepassing is. Daarnaast lees je over potentiële problemen in het werk en hoe te sturen naar werk waarin je wél tot je recht komt.

Lees ook: Droom je weleens van een carriereswitch

Herken jij jezelf in een aantal van de onderstaande stellingen:
1. Je wilt vaak precies weten hoe zaken werken, bent breed nieuwsgierig.
2. Je bent graag met complexe, uitdagende vraagstukken bezig.
3. Je vindt zaken snel saai.
4. Je kijkt kritisch naar je prestaties en bent niet snel tevreden over jezelf.
5. Je bent allergisch voor managers die je willen sturen.
6. Je maakt je zaken snel eigen.
7. Anderen vinden je vaak ‘te’: te gevoelig, te intens of te druk.
8. Je liep als kind vaak voor op je klasgenoten.
9. Je hebt een opvallend goed geheugen.
10. Je hebt veel last van prikkels, geluiden, conflicten: het komt vaak diep binnen.
11. Je bent vaak in staat verder te kijken en de grote lijnen te zien.
12. Je kan echt boos worden om onrechtvaardigheid, bent daar bovengemiddeld alert op.
13. Je trekt veel naar je toe; anderen leunen soms behoorlijk zwaar op je.
14. Je komt vaak met oplossingen waar anderen nog niet aan gedacht hebben.

Als je jezelf in meerdere stellingen herkent, is het goed het er eens over te hebben met mensen die je goed kennen en meer te lezen over hoogbegaafdheid. Misschien kun je ook een IQ test doen, als indicatie. Een score van 130 of hoger op een IQ test geldt als norm. Maar omdat er nogal al wat af te dingen valt op IQ testen, is dat zeker niet het enige dat telt.

Uitblinken op school is geen criterium
Het onderwijs sluit vaak niet goed aan bij de manier waarop mensen leren die hoogbegaafd zijn. Het is dus niet per se zo dat je op school een uitblinker moet zijn geweest. Veel hoogbegaafde kinderen worden op school lastig gevonden. Sommige van hen worden opstandig en anderen juist super aangepast. In beide gevallen worden hun talenten vaak onderbenut.

Een groter risico op burn-out of bore-out, hoe zit dat?
Burn-out: Je loopt meer risico op een burn-out, omdat mensen die hoogbegaafd zijn vaak hoge eisen aan zichzelf stellen. Burn-out is een eindstadion: dat betekent dat je al lang dingen doet die je niet wilt doen en dat je weinig rust hebt genomen om te herstellen na inspanning.
Zeker als je geneigd bent om perfectionistisch te denken (en je de acht of negen die anderen aan jouw prestatie geven, voor jou eigenlijk altijd maar een zesje is), voel je altijd de druk om harder te werken. Je staat weinig stil bij je successen, hebt meer oog voor zaken die misliepen, waardoor je zelfbeeld niet realistisch en vooral te negatief is.
Je glijdt van de ene drukke periode in de andere tot dat je lichaam het begeeft. Je hebt dan al allerlei signalen als lastiger concentreren, moeilijker ontspannen, slechter slapen, minder eetlust en prikkelbaarder, genegeerd. Tussentijds bijsturen is om veel redenen lastig, ook omdat je vaak iemand bent op wie veel mensen zijn gaan leunen. En ergens voelt het fijn om zo nuttig te zijn, en je wilt wellicht mensen om je heen niet teleurstellen. Heel lastig dus om de uitknop te vinden.

Bore-out: ook bij een bore-out geldt dat je al langere tijd dingen doet, die je niet wilt doen. Als je dat maar lang genoeg doet en de signalen van je lichaam negeert, word je ziek. Veel organisaties zijn niet ingericht op jouw behoeften: de functie waarin je wordt geplaatst is vaak afgebakend via hiërarchische lijnen. Je mag je maar met een stukje van de het vraagstuk bemoeien. Zeker als je nog niet zo lang werkt, en al helemaal als je terecht komt bij een wat traditionele werkgever, ben je eerst een flinke tijd junior. Je wordt in een mal geduwd die je niet past.
Veel hoogbegaafden lossen dat op door via verbreding vaak iets nieuws te gaan doen, maar op termijn is dat toch ook onbevredigend. Je bouwt te weinig expertise op en komt niet in de positie terecht waarin je meer strategisch bezig kunt zijn. Juist als je een tijdje niet goed uit de verf gekomen bent, ga je mogelijk aan jezelf twijfelen, durf je minder te sturen naar een zwaardere positie en echt uitdagende klussen.
Zo kom je mogelijk in een vicieuze cirkel terecht: je blijft lang hangen bij je werkgever op een positie onder je niveau, komt niet uit de verf en boet verder in op je zelfvertrouwen en raakt steeds meer gedemotiveerd.

Waar ben je het beste op je plek?
Lang niet alle criteria voor een goede werkplek en rol voor hoogbegaafden zijn hetzelfde: je hebt natuurlijk ook je individuele voorkeuren en kwaliteiten. Maar dit lijstje is vaak wel heel herkenbaar en kan jou mogelijk helpen jouw criteria scherp te krijgen.

• Een functie waarin er voldoende intellectuele uitdaging is.
• Je moet bezig kunnen zijn met het verbeteren of vernieuwen van zaken.
• Een rol waarbinnen je geacht wordt strategisch te denken.
• Je moet ruimte voelen om autonoom bezig te kunnen zijn.
• Het is fijn werken in een omgeving waarin anderen jouw behoeften herkennen, er onderling begrip is.
• Met een manager die helderheid biedt over het doel, maar daarbij ondersteunend is en ruimte biedt.
• Een omgeving die jouw creativiteit stimuleert.
• Er moeten ontwikkelmogelijkheden binnen de organisatie zijn.

Van belang is daarnaast dus het vergroten van jouw zelfkennis, met vragen als:

• Van welke werkzaamheden word ik echt blij?
• In welke omgeving ben ik op mijn best?
• Waar verlang ik naar om meer te kunnen doen?
• Waar heb ik een hekel aan of word ik moe van?

Geen gemakkelijke weg
Weinig organisaties zijn ingericht op mensen die zo snel gaan, niet binnen de vaste kaders passen en meer ruimte nodig hebben. Dat betekent dat veel hoogbegaafden zich vaak toch een beetje eenzaam voelen in hun zoektocht naar een werkomgeving (en inhoud) waarin ze zich echt thuis voelen. Als mens ben je net zo goed kwetsbaar en heb je behoefte aan steun en begrip. Aan een plek waar je je uitgedaagd kunt voelen, maar ook veilig.

Misschien lukt dat intern als je met je manager (of de manager van je manager in sommige gevallen) in gesprek gaat. Of elders in de organisatie met mensen praat die sneller door stappen gemaakt hebben, die op plekken zitten die jou ook aanspreken. Of in gesprek gaat met (vrienden van jouw) vrienden over goed plekken. Soms zijn het bepaalde managers die het voor elkaar krijgen om te steunen zonder belerend te zijn. Soms zijn het organisaties als geheel die er beter in zijn.

Het blijft een lastige zoektocht, waarbij ook ik wel wat ideeën kan gebruiken. Ik ben benieuwd of er werkgevers zijn die goed zijn in het faciliteren van mensen die meer willen en kunnen. Werkgevers die het beter voor elkaar hebben de juiste ruimte en steun te bieden. Wie heeft positieve voorbeelden? Reacties zijn welkom!

Voor dit artikel heb ik geput uit het boek: ‘Nooit meer ruzie met je baas’ van Van den Bos en ‘Bore-out’ van Rothlin en Werder.