10-02-2022

Waarom vrouwen minder erkenning krijgen. En vaak ook vrijwillig afzien van applaus

Lees verder

Waarom vrouwen minder erkenning krijgen. En vaak ook vrijwillig afzien van applaus

En wat dat te maken heeft met The Voice

De trigger was een Facebook-post over tennisvrouwen. Dagenlang ging het erover: zou het Nadal lukken zijn 21ste Grand Slam te winnen? Iets wat nog niemand eerder was gelukt. En toen dus die post met de foto’s van drie tennissers die eerder meer dan 20 Grand Slams hadden gewonnen. Namelijk Serena Williams, Margaret Court en Steffi Graf. Vrouwen dus. Ze werden gewoon niet gezien.

En ja, dat is erg. In algemene zin kunnen we stellen dat wij mensen, erkenning nodig hebben omdat die richting geeft aan onze talenten. De erkenning maakt dat we gemotiveerd zijn ons te focussen en geeft ons zelfvertrouwen. Het helpt aan een gevoel van identiteit en sociale acceptatie als jouw prestaties door de buitenwereld worden gewaardeerd.

Lees ook: Het nut van een midlife crisis (in je werk en daarbuiten)

Vrouwen zien vaak vrijwillig af van applaus
Ruimte innemen, jezelf en je prestaties zichtbaar maken, lijkt voor veel vrouwen een lastig thema. Dat is zichtbaar in grote en kleine dingen. Vrouwen kiezen veel vaker dan mannen voor ondersteunende, dienende rollen: zoals die van huisvrouw, secretaresse, verpleegkundige en leerkracht. Maar het zit ook in kleine dingen: ze lopen minder vaak naar het spreekgestoelte als ze het woord nemen, staan ook minder vaak op als ze het woord krijgen, maken minder gebaren, minder grapjes en nemen minder spreektijd in.

Ik ben niet ambitieus zeggen veel vrouwen. Ik wil gewoon goed werk leveren
Vrouwen zijn ook geneigd hun prestaties te bagatelliseren, hun aandeel eerder kleiner dan groter te maken. Het vestigen van aandacht op de eigen prestaties voelt als sociaal ongepaste opschepprij, als opscheppen. Dat beschrijft linguïst Deborah Tanner in haar boek: ‘Talking from 9 to 5’. Erkenning aanvaarden, laat staan opeisen, is voor veel vrouwen ‘not done’. Veel vrouwen noemen zich ook niet ambitieus. Ze hebben een hekel aan het woord. Ze spreken vooral in termen van ‘íets doen voor anderen’, of in termen van persoonlijke groei.

De anderen zien ook minder potentieel
Dat komt goed uit: want ook de buitenwereld ziet (nog steeds en veelal geheel onbewust) minder potentieel in vrouwen. Talrijke onderzoeken laten schokkende resultaten zien als het gaat om het verschil in beoordeling. Papers, kunstwerken, literatuur, cv’s: met een mannelijke naam eronder worden ze steevast positiever beoordeeld. De beoordelaars zien meer diepgang, meer originaliteit, meer academische niveau. Ook als de mannen- en vrouwennamen verwisseld waren.

Zijn vrouwen niet gewoon anders ‘van nature’?
Vaak komt het punt in discussies naar boven: is die onzichtbaarheid van vrouwen niet gewoon een gevolg van het gegeven dat vrouwen nu eenmaal anders zijn? Misschien wel juist volwassener of meer bescheiden. Het bijzondere is echter dat vrouwen in een omgeving zonder mannen veel competitiever zijn en beter presteren. Zodra meisjes/vrouwen samenwerken met jongens/mannen, worden ze voorzichtiger. Dan dalen hun prestaties en komen ze meer in de dienende stand. Het idee dat vrouwen ‘van nature’ geen behoefte hebben aan erkenning is onzin. Het is veel meer een reactie op sociale verwachtingspatronen.

Passieve discriminatie maakt het lastig
Niet gehoord, niet opgemerkt worden is ingewikkeld omdat het geen actieve, maar passieve discriminatie is. Het is ongrijpbaar en frustrerend. Ooit was feminisme nog zo prettig helder: het ging om stemrecht en ‘Baas in eigen Buik’. Maar minder aandacht of applaus krijgen of niet voorgedragen worden; daar kun je veel lastiger de vinger achter krijgen.

Erkenning vs. aandacht, heel verwarrend. Ook in The Voice
Ook verwarrend is dat vrouwen weliswaar in de geschiedenis weinig erkenning hebben gekregen, maar soms wel veel aandacht. Aandacht is in feite de slappe variant van erkenning. Erkenning betekent dat je prestaties op waarde geschat worden. Aandacht kun je ook krijgen zonder dat je een prestatie levert. Bij vrouwen betreft het dan vaak aandacht voor hun uiterlijk, hun seksuele aantrekkelijkheid. Het is wrang om te zien dat vrouwen die in het programma The Voice, in een poging om erkenning te krijgen, geconfronteerd werden met verwarrende aandacht, mogelijk met een vaag lonkend perspectief naar erkenning. Om daarna te moeten constateren dat de aandacht alleen hun seksuele aantrekkelijkheid betrof.

Met kennis van hoe het werkt en soms tegen je gevoel in
Dat de tennisvrouwen over het hoofd gezien werden is geen toeval. Vrouwelijke prestaties blijven veel vaker onopgemerkt, of worden onderschat. Zo leert ook tal van onafhankelijk onderzoek ons.

Erkenning en maatschappelijke goedkeuring is gewoon ingewikkelder voor vrouwen. Hoewel het lijkt alsof vrouwen in het Westen inmiddels dezelfde kansen hebben als mannen, zijn er nog altijd patronen die ervoor zorgen dat vrouwen zich kleiner maken. Minder erkenning krijgen voor je prestaties doet wat met een mens, het raakt je in je zelfvertrouwen en ambitie. Daarnaast is er altijd nog de kans om als minder vrouwelijk te worden gezien: een bitch, een manwijf.

Het vergt bewustwording van vrouwen én mannen voor deze patronen. Ten slotte nog de boodschap aan vrouwen: neem meer ruimte, wellicht tegen je gevoel in, neem het gebrek aan erkenning niet te snel persoonlijk en ga vaker op je strepen staan. Opdat vrouwen in tennis, maar ook op al die andere plekken, niet meer over het hoofd gezien worden.

Dit artikel is mede gebaseerd op het (heldere) boek van de Amerikaanse psychiater Anna Fels: ‘Vrouwen en Ambitie’. Zin om te lezen? Ik heb nog drie extra exemplaren die ik graag weggeef. Stuur een mailtje als je er een op wilt halen bij mijn kantoor t.o.v. Rotterdam CS.