Duurzaam gelukkig in 2019

Acht onconventionele tips van geluksgoeroe’s

We willen ons graag gelukkig voelen, maar dat valt nog niet mee. Tevredenheid is een lastig concept voor het menselijke brein omdat we zo vol fantasie zitten. Vergeleken met dieren maken we het onszelf moeilijk door ons te vergelijken met succesvollere vrienden, negatief over onszelf te denken, of het leven als zinloos te ervaren. Ons brein stuurt ons vaak in de verkeerde richting als het gaat om duurzaam geluk. Wat we wél moeten doen om in 2019 ons geluk duurzaam te vergroten kun je lezen in de 8 tips hieronder, die afkomstig zijn uit succesvolle zelfhulpboeken van het afgelopen jaar.

1. Zie je getob vaker als normaal. De term depressief wordt veel vaker dan vroeger gebruikt. De psychiater Denys zegt erover: “We zijn niet goed meer in staat het normale lijden een plek te geven. Als je reguliere woorden gebruikt: ‘Ik voel me niet goed, ik voel me verdrietig’, besteden mensen daar geen aandacht aan. Maar mensen spitsen hun oren als je zegt:’ Ik ben naar de dokter geweest en heb een depressie’. Zo worden we onbewust gedwongen ons lijden uit te drukken in termen die ontleend zijn aan de geneeskunde”.
Een depressie geneest in 80% van de gevallen binnen twee jaar, zonder medicijnen en zonder psychotherapie. Het lichaam is vaak krachtig genoeg om zichzelf beter te maken. Door aan de medicatie te gaan en te accepteren dat er het stempel depressief op je geplakt wordt, verlies je aan zelfsturend vermogen.

2. Maak je eigen verhaal. In het populaire boekje Ikigai (Japanse term voor de zin van je bestaan), wordt beschreven hoe mensen gezonder en gelukkiger worden, als ze helder hebben waarom ze ‘s morgens opstaan. Wat ze toevoegen aan de wereld. Ook in de boeken van psychiater Victor Frankl, overlevende van concentratiekampen, komt het belang van een beeld wat jij nog hebt toe te voegen aan de wereld, naar voren. Mensen die daarmee bezig waren, hadden meer kans te overleven onder slechte omstandigheden, dan mensen die vooral streefden naar geluk.
We stellen ons die vraag weinig; misschien klinkt het ook wat bombastisch. Maar toch; het is goed om na te denken hoe jij herinnerd wilt worden. En ook bewust stil te staan bij wat je nu toevoegt, dat niet kleiner te maken dan het is. Er ook eens met anderen over te spreken om het scherper te krijgen. Het helpt je richting te geven, maar ook meer waardering voor jezelf te voelen. Bijvoorbeeld: ‘Ik ben iemand die zich binnen de organisatie altijd sterk maakt voor een mensgerichte benadering van patiënten” of ‘Ik draag mijn steentje bij om vluchtelingen te helpen hun weg te vinden in dit land’.

3. Doe dingen waar je geen zin in hebt. Vanuit Stoïcijnse hoek komt het advies om af en toe dingen te doen waarin je helemaal geen zin hebt; zo leer je stevig in je schoenen te staan en niet te snel toe te geven aan allerlei lichamelijke impulsen. Door je af en toe bewust wat kouwelijk te kleden of door de regen te fietsen terwijl de auto voor de deur staat, kun je kracht opbouwen om ook andere beproevingen het hoofd te bieden. Als het enige wat je kent, welbehagen is, ontwikkel je een grotere angst voor tegenslagen. Gebrek aan durf, bijvoorbeeld om een andere baan te zoeken, kun je tegengaan door geloof in je eigen veerkracht.

4. Gedenk te sterven. Eveneens vanuit Stoïcijnse hoek komt het advies vaker stil te staan bij onze sterfelijkheid en de sterfelijkheid van onze geliefden. Wat morbide is het advies wellicht om telkens wanneer je je kind kust, stil te staan bij diens sterfelijkheid (persoonlijk knapte ik hier niet erg van op). Het idee hierachter snijdt echter hout: door bewuster te zijn van wat we te verliezen hebben, ervaren we zaken minder als vanzelfsprekend en is het gemakkelijker om fouten te accepteren en de band te versterken.

Vaak lukt het mensen die erg ziek geweest zijn beter om hun leven vorm te geven op de manier waarop ze willen, dan daarvoor. Mooi is het citaat: ’Wie geleerd heeft te sterven, heeft afgeleerd om slaaf te zijn’. De vertaalslag naar werk, is dan ook niet zo moeilijk te maken. Je hebt een kort leven, laat je niet teveel leiden door angst, maar kom in actie als je ontevreden bent (zie voor de nuancering van deze opmerking ook het artikel: Uitgekeken op je baan zoek een hobby.

5. Zoek (ook) minder succesvolle vrienden en kijk minder naar anderen via social media, aldus hoogleraar Santos van de Amerikaanse universiteit Yale. Ons brein heeft nog geen manier gevonden om goed om te gaan met het observeren van anderen die het beter doen of er beter uitzien dan wijzelf.
Vooral via social media stellen we ons regelmatig bloot aan allerlei verontrustende prikkels. Het lijkt alsof anderen nooit een verregende vakantie hebben of een manager die ze links laat liggen. We denken dat we geen last van hebben van het zien van die anderen op hun best, maar het blijkt ons zelfvertrouwen en geluksgevoel wel degelijk aan te tasten.

6. Sta dagelijks stil bij wat je hebt. We zijn veel beter geprogrammeerd om de lacunes te ontdekken, te zien wat er nog niet goed is. Bewust stilstaan bij wat er vandaag goed ging en bij waar je dankbaar voor bent, traint je onbewust in het ontwikkelen van een positievere blik op het leven in het algemeen en jouw leven in het bijzonder, aldus de cursus “the science of Well-Being’, van hoogleraar Santos van Yale. Met een schriftje elke dag vijf minuten stil staan bij wat goed ging en waar je dankbaar voor bent, klinkt misschien onnatuurlijk en een beetje suf, maar helpt wel degelijk om je duurzaam gelukkiger te voelen.

7. Investeer in je konvooi. We onderschatten het belang van anderen ons heen, aldus Santos. Ons brein is gemaakt in tijden van gezelschapsovervloed en we zien te weinig hoe belangrijk het is te investeren in een groep mensen om ons heen, liefst van allerlei leeftijden, opdat we als we ouder worden, niet alleen achter blijven. We denken dat we gelukkig worden van meer spullen, maar we moeten zelf ons imperfecte brein bijstellen om te investeren in het contact maken met anderen en anderen te helpen.

8. Koop niet veel spullen (maar probeer wel rijker te worden). Ap Dijksterhuis ontkracht de stelling dat vanaf een jaarsalaris van ongeveer 75.000 dollar ons geluksgevoel niet meer stijgt. Mensen die de loterij winnen of anderszins rijker worden, ervaren wel degelijk meer rust en tevredenheid. Het idee dat je niet in de problemen komt bij tegenvallers, zoals een auto die kapot gaat, heeft een positief effect op onze gemoedsrust. ‘Te denken dat je gelukkig kunt zijn, zonder geld, is spiritueel snobisme’ aldus de filosoof Albert Camus.
Van belang is wel dat je er niet te veel spullen voor koopt, want daar wen je aan en het geluksgevoel ebt snel weg (hedonistische adaptatie). Marketing probeert ons te verleiden te denken dat we gelukkig kunnen worden als we bepaalde dingen bezitten, maar die short cut naar geluk blijkt dus niet echt te werken. Je moet vooral investeren in ervaringen, omdat die te kort duren om eraan te wennen. Rijker worden geeft je ook weer de mogelijkheid geld weg te geven, en daar worden we al helemaal gelukkig van.

2019: vooral een tevreden jaar
Misschien is tevredener worden wel een beter streven. Met meer zicht op wat we hebben, een positiever zelfbeeld en de veerkracht om tegenslagen te overwinnen. Psychiater Denys omschrijft geluk als het gevoel dat je kunt hebben na het lopen van veel kilometers. We hebben er veel voor moeten doen, je voelt even heel gelukkig en het ebt ook weer even gauw weg als het gekomen is. Bovendien zouden we het liefst ook een short cut willen nemen; het prettige gevoel zonder al die kilometers. Omdat de drank-en-drugs-variant ook nogal wat nadelen heeft op de langere termijn, is het misschien wel vooral van belang onze verwachtingen te managen: geluk komt ons soms toe, er valt maar gedeeltelijk op te sturen. En we ervaren we het ook juist door de frustratie die we eerder hebben ervaren. Misschien is duurzaam geluk wel vooral te vertalen in tevredenheid en het werken aan onze mentale veerkracht.

Dit artikel is gebaseerd op materiaal van Laurie Santos, Damiaan Denys en Ap Dijksterhuis, en de boeken Ikigai(Miralles en Garcia) en Standvastig (Brinkmann), Stoïcijnse Levenskunst (van Reijen).