Vrouwen en ambities; het blijft een ingewikkeld onderwerp

Deze week circuleerde een video op internet waarin Thierry Baudet tijdens een interview in 2017 uitspraken deed als:
“Ik weet wel dat vrouwen over het algemeen gewoon minder excelleren in een heleboel beroepen en minder ambitie hebben. Ze hebben meer interesse in meer familieachtige dingen. Het is eigenlijk normaal voor een vrouw om een beetje gedienstig te zijn..”.

Vrouwen en ambities; het blijft een ingewikkeld onderwerp. Maar hoe Baudet naar dit thema kijkt, is te kort door de bocht. Een aantal (grotendeels onbewuste) factoren spelen een rol bij hoe vrouwen beoordeeld worden en zichzelf beoordelen, hoe ze hun ambities al dan niet realiseren. Een korte analyse hieronder.

Van ambitie als riskante strategie
Ambitieus zijn was voor vrouwen vele decennia lang een route met veel nadelen. Je was ‘de vrouw van”, dat bepaalde je identiteit. Was het voor mannen normaal dat je trouwde en kinderen had, naast een carrière, was dat voor vrouwen vaak niet het geval. Veel vrouwelijke ministers of wetenschappers blijven vrijgezel. Tot 1956 werd je als vrouw zelfs ‘eervol ontslagen’ als je trouwde, mijn schoonmoeder overkwam het nog. Zo kort geleden dus. Vrouwen werden uitgesloten van allerlei studies, beroepen, verenigingen. Inmiddels hebben vrouwen (uit de westerse middenklasse) toegang tot vrijwel alle opleidingen en beroepen. De hindernissen waarmee vrouwen nu te maken hebben zijn gevarieerder en subtieler, maar veel beslissers van nu hebben weinig beeld van vrouwen aan de top.

Naar ambitie als de meest veilige strategie
De situatie van vrouwen is sterk veranderd: ze krijgen veel minder kinderen, leven een stuk langer, het huishouden is gemakkelijker; kortom voor de meeste vrouwen is het geen (blijvende) dagtaak meer. Bovendien duren relaties korter en is de vroegere afhankelijkheid juist de meer riskante strategie geworden.

Meisjes verliezen hun ambitie onderweg eerder dan jongens
Jongens en meisjes hebben als kind vaak grote dromen over wat ze willen worden: van popster tot minister-president. Ze willen belangrijk en/of beroemd worden, ergens goed in zijn. De doelen zijn zelden definitief; ze zijn een voorwaarde maar zeker geen garantie om een ambitie ook echt waar te maken. Ergens onderweg laten meisjes hun doelen vaker los dan jongens. Veel vrouwen hebben een hekel aan het woord ambitie. Ze associëren het met ellebogenwerk, met jezelf op de borst kloppen, met machtsspelletjes. We moeten ook niet onderschatten wat afhankelijkheid met een mens doet: het maakt je meer alert op signalen van de ander. Hoe afhankelijker je bent, hoe belangrijker het is dat je niet uit de toon valt en dat je aardig en leuk gevonden wordt.

De twee componenten van ambitie
Ambitie heeft te maken met een bijzondere vaardigheid, een talent dat je verder ontwikkelt. Je doet er moeite voor, spant je ergens voor in. De andere component is erkenning door anderen, een bewonderend publiek. Een podium. Niemand droomt ervan een boek te schrijven alleen voor jezelf of fantastisch viool te spelen zonder beelden van die zaal die aan je voeten ligt. Erkenning door anderen bepaalt ons zelfbeeld, geeft ons kracht en richting aan onze activiteiten.

Het Petra Principle vs. het Peter principle
Veel vrouwen krijgen te maken met selffulfilling prophecy: ze stromen voorzichtig, vaak lager in dan jongens en zijn gevoeliger voor kritiek en aanwijzingen. Managers zien ook vaak minder potentieel in meisjes. Ze weten dat niet van zichzelf, want denken altijd dat het alleen deze ene vrouw betreft, maar er zijn allerlei onderzoekjes die aantonen dat mannen systematisch positiever beoordeeld worden, door mannen en door vrouwen. Kortom: een voorzichtige start, minder uitdagingen, minder positieve feedback of feedback op een te laag niveau. Veel vrouwen vliegen laag: het zogenaamde Petra Principle. (uit artikel van psychologe dr. Roos Vonk). De mannelijke variant: het Peter principle (naar Laurence Peter) staat voor de neiging om verder door te groeien dan het niveau waarop je optimaal functioneert.

Conclusie
Veel vrouwen hebben nog te weinig geproefd aan succes om zich echt gestimuleerd te voelen in hun ambitie. Beïnvloed door de beelden, het ontbreken van voorbeelden, het onbewust vaak beperkte vertrouwen van hun beoordelaars, subtiele signalen (hoe ga je dat straks doen als je een kind hebt?), maken dat vrouwen vaker hun doelen naar beneden bijstellen en hun potentieel niet echt benutten. Ze hebben last van het Petra principle. Dat is geen kwestie van ’nature’, zoals Baudet betoogt, maar een kwestie van een ‘nurture’ in brede zin, een aantal factoren die op elkaar inwerken en zorgen dat meisjes hun vaak onverschrokken dromen kwijtraken.

Steeds meer voorbeelden o.a. bij de Rabobank waar in korte tijd het aantal vrouwen in de top sterk gegroeid is (uitzending Jinek) laten zien dat de cirkel te doorbreken is. En dat zo straks voor een volgende generatie het beeld van een 50/50 man-vrouw verdeling in het Kamerdebat zomaar straks heel wat normaler is. En aan dat beeld zullen dan zelfs nostalgische politici aan moeten geloven.